Ngụy biện chi phí chìm trong công việc: Khi cảm xúc lấn át lý trí

Ngụy biện chi phí chìm trong công việc khiến nhiều người tiếp tục những lựa chọn sai lầm chỉ vì tiếc công sức, thay vì nhìn vào hiệu quả thực tại và tương lai.

Dưới áp lực cạnh tranh khốc liệt, mọi quyết định công việc -  từ phân bổ ngân sách đến lựa chọn  chiến lược đều tiềm ẩn rủi ro. Thế nhưng, một rào cản tâm lý quen thuộc đang âm thầm bóp méo phán đoán của cả những nhà quản lý giỏi nhất: ngụy biện chi phí chìm trong công việc.

Đây không chỉ là một sai lầm trong tính toán, mà còn là hiện tượng được Kinh tế học Hành vi Ứng dụng phân tích sâu sắc.

Vì sao lý trí dễ thua cảm xúc?

Khi "tiếc của" dẫn dắt quyết định

Ngụy biện chi phí chìm là xu hướng con người tiếp tục theo đuổi một kế hoạch dù biết rõ không còn hiệu quả, chỉ vì tiếc những gì đã đầu tư – thời gian, tiền bạc và công sức. Những chi phí không thể thu hồi trở thành "mỏ neo" tâm lý, khiến ta ngần ngại thay đổi dù có lựa chọn mới hợp lý hơn.

Nỗi sợ mất mát và tâm lý nhất quán

Con người thường sợ mất mát. Việc từ bỏ một dự án dở dang khiến ta cảm thấy như đang thừa nhận thất bại. Thêm vào đó là áp lực phải nhất quán, thay đổi có thể bị xem là thiếu quyết đoán. Đây cũng là lý do khiến:

• Nhà đầu tư không chịu bán cổ phiếu đang lỗ.

• Người tiêu dùng mua sắm bốc đồng dù không cần thiết.

Tất cả đều cho thấy cảm xúc có thể dễ dàng lấn át lý trí trong các quyết định tài chính - một phần được giải mã từ các hành vi tài chính vô thức, trong đó có ngụy biện chi phí chìm trong công việc.

Khi chi phí chìm trở thành gánh nặng sự nghiệp

Những biểu hiện điển hình trong môi trường làm việc

• Dự án "Zombie": Dù không còn khả thi, vẫn tiếp tục được rót vốn để níu giữ khoản đầu tư ban đầu.

• Công nghệ lỗi thời: Doanh nghiệp ngần ngại nâng cấp vì đã đầu tư lớn cho hệ thống cũ kém hiệu quả.

• Gắn bó sai vai trò: Cá nhân không rời bỏ công việc không còn phù hợp chỉ vì tiếc thâm niên đã cống hiến.

• Sai lầm trong quản trị nhân sự: Nhà quản lý cố giữ nhân viên yếu kém chỉ vì đã mất công tuyển dụng, đào tạo.

Đây chính là những biểu hiện cụ thể của ngụy biện chi phí chìm trong công việc, làm trì trệ hiệu suất và cản trở đổi mới.

Chiến lược vượt qua ngụy biện chi phí chìm trong công việc

1. Tư duy “Ngày Bắt Đầu”

Thay vì hỏi “Dừng lại có lãng phí không?”, hãy tự hỏi: “Nếu hôm nay là ngày đầu tiên, với dữ liệu hiện tại, tôi có chọn đi tiếp hướng này không?”. Trả lời thẳng thắn sẽ giúp bạn thoát khỏi ảnh hưởng từ quá khứ.

2. Luôn cân nhắc chi phí cơ hội

Điều đã mất không thể lấy lại. Nhưng điều đang bỏ lỡ – cơ hội tốt hơn – mới thực sự quan trọng. Mỗi đồng và mỗi giờ dành cho một kế hoạch thất bại là tài nguyên bị rút khỏi những cơ hội tiềm năng khác.

3. Đặt trước “Ngưỡng thoát hiểm”

Trước khi bắt đầu bất kỳ dự án nào, hãy cùng đội ngũ thiết lập tiêu chí rõ ràng để đánh giá và xác định thời điểm cần dừng lại. Giống như lệnh “dừng lỗ” trong đầu tư, quyết định nên dựa trên dữ liệu thay vì cảm tính.

4. Chủ động tìm kiếm phản biện

Thảo luận với người không bị ràng buộc cảm xúc trong dự án có thể giúp bạn nhận ra những điểm mù và đánh giá khách quan hơn.

5. Cân bằng giữa sợ lãng phí và sợ bỏ lỡ (FOMO)

Đôi khi, cách tốt nhất để nắm bắt cơ hội mới là dám cắt bỏ gánh nặng cũ. Việc “cắt lỗ” một cách có chiến lược sẽ giải phóng nguồn lực để bạn đầu tư vào những hướng đi thật sự giá trị.

Tìm hiểu thêm cách vươth qua nỗi sợ bỏ lỡ FOMO dưới góc nhìn Kinh tế học Hành vi Ứng dụng tại đây 

Ngụy biện chi phí chìm trong công việc là rào cản phổ biến nhưng có thể vượt qua nếu bạn thay đổi góc nhìn, ra quyết định dựa trên dữ liệu và đặt tương lai lên hàng đầu.