Cộng đồng

Cộng đồng Kiến thức

Tại sao có tiền là tiêu hết: Góc nhìn từ Kinh tế học Hành vi

bbbist23

3 ngày trước

“Tại sao có tiền là tiêu hết” là phản ứng tự nhiên của não bộ trước cảm giác phần thưởng. Cảm xúc và môi trường ảnh hưởng lớn đến cách chúng ta tiêu tiền.

Tiền vừa nhận đã hết sạch, vì sao vẫn lặp lại dù thu nhập tăng? Đây là một hiện tượng phổ biến, đặc biệt ở những người trẻ tuổi, người làm tự do hoặc nhân viên văn phòng không lập kế hoạch tài chính cá nhân rõ ràng.

Cảm giác vừa được trả lương đã “cháy ví” không hẳn bắt nguồn từ lối sống buông thả, mà còn là kết quả của những hành vi tài chính vô thức mà chúng ta chưa nhận diện rõ.

Không phải do lương thấp, mà do mô hình chi tiêu vô thức

Nhiều người đổ lỗi cho thu nhập chưa cao, nhưng theo Kinh tế học Hành vi Ứng dụng, vấn đề nằm ở cách chi tiêu thiếu kiểm soát. Tài chính cá nhân không chỉ là bài toán số liệu – nó bị chi phối bởi cảm xúc, thói quen và môi trường sống.

“Có bao nhiêu, tiêu hết bấy nhiêu” là cái bẫy phổ biến – không phải vì thiếu hiểu biết, mà do các quyết định tài chính thường dựa trên bản năng hơn là lý trí.

Giải mã câu hỏi: Tại sao có tiền là tiêu hết?

Để hiểu tại sao có tiền là tiêu hết, cần nhìn vào ba cơ chế tâm lý - hành vi phổ biến khiến chúng ta chi tiêu một cách vô thức:

1. Thiên kiến hiện tại (Present Bias)

Con người thường chọn phần thưởng tức thì thay vì chờ đợi lợi ích lâu dài. Cảm giác phấn khích khi vừa nhận lương khiến bạn muốn "tự thưởng" dù biết mình nên tiết kiệm.

2. Hiệu ứng thu nhập khả dụng (Mental Accounting)

Nhiều người phân chia tiền theo các “ví tâm lý”: lương để tiêu, thưởng để chơi, còn tiết kiệm... để sau. Khi tiền về, cảm giác “giàu lên tạm thời” khiến hành vi tiêu xài tăng vọt, dù không gắn với mục tiêu dài hạn.

3. Mơ hồ về tương lai (Time Inconsistency)

Khi không thể hình dung rõ ràng cuộc sống 5–10 năm tới, bạn khó cảm nhận được giá trị của tiết kiệm. Theo Kinh tế học Hành vi Ứng dụng, đây là một thiên kiến khiến việc lên kế hoạch dài hạn dễ bị trì hoãn hoặc bỏ qua.

Tự động hóa tài chính – Giải pháp hạn chế chi tiêu vô thức

Tự động chuyển tiền vào tài khoản tiết kiệm ngay sau khi nhận lương là một công cụ giúp bạn “tránh bẫy” tại sao có tiền là tiêu hết.

Việc này giúp loại bỏ yếu tố cảm xúc khỏi quyết định tài chính, chuyển hành vi tốt thành mặc định, không cần động lực hay ý chí mạnh mẽ.

Đây chính là ví dụ điển hình cho giải mã các hành vi tài chính vô thức thông qua thiết kế hệ thống thay vì cố gắng thay đổi bản thân bằng kỷ luật.

Gợi ý bắt đầu: Xây hệ thống tài chính theo nguyên tắc hành vi

Nếu bạn thường xuyên rơi vào trạng thái “tiền vừa về đã hết”, hãy thử áp dụng những thay đổi hành vi sau:

Thiết lập chuyển khoản tự động sang tài khoản tiết kiệm ngay sau ngày nhận lương.
Tạo tài khoản phụ để chia nhỏ ngân sách: chi tiêu thiết yếu, đầu tư, dự phòng, giải trí.
Gắn hình ảnh cụ thể cho mục tiêu tài chính: căn hộ mơ ước, chuyến du lịch, hay quỹ hưu trí.

Khi cấu trúc tài chính thay đổi, hành vi cũng dần thay đổi theo, không cần gồng mình tiết chế, mà đơn giản là bạn không còn cơ hội để chi tiêu quá tay.

Kết luận

Câu hỏi tại sao có tiền là tiêu hết không còn là vấn đề riêng lẻ, mà là biểu hiện của các cơ chế tâm lý phổ biến.

Thay vì nỗ lực “tiết kiệm tốt hơn”, hãy bắt đầu từ việc hiểu và thiết kế lại hệ thống tài chính cá nhân theo nguyên tắc của Kinh tế học Hành vi Ứng dụng.

Đây là cách bền vững, khoa học và thực tiễn để thoát khỏi vòng lặp tài chính tiêu cực một lần và mãi mãi.

THEO DÕI CHÚNG TÔI

Từ khóa phổ biến

Trương Gia Bình - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn FPT

Howard Schultz - Cựu CEO huyền thoại của Starbucks

Mark Zuckerberg - Chủ tịch & CEO Meta Platforms

Thị trường cà phê

Ngân hàng Shinhan Việt Nam

Tại sao có tiền là tiêu hết: Góc nhìn từ Kinh tế học Hành vi

Không phải do lương thấp, mà do mô hình chi tiêu vô thức

Giải mã câu hỏi: Tại sao có tiền là tiêu hết?

1. Thiên kiến hiện tại (Present Bias)

2. Hiệu ứng thu nhập khả dụng (Mental Accounting)

3. Mơ hồ về tương lai (Time Inconsistency)

Tự động hóa tài chính – Giải pháp hạn chế chi tiêu vô thức

Gợi ý bắt đầu: Xây hệ thống tài chính theo nguyên tắc hành vi

Kết luận

Cùng cộng đồng

bbbist23

Steve Nguyễn

Pnguy03

bbbist23

Pnguy03

Pnguy03

Trường Harper

bbbist23

Trường Harper

Pnguy03

Ngô Thị Thùy Anh

Trường Harper

Pnguy03

Ngô Thị Thùy Anh

Ben Nguyễn

Đang quan tâm

Trương Gia Bình - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn FPT

Howard Schultz - Cựu CEO huyền thoại của Starbucks

Giá cà phê ngày 31/07: Thị trường cà phê biến động trái chiều

Tỷ giá USD ngày 31/7: Thị trường tỷ giá USD biến động theo Fed

Giá vàng ngày 31/7: Thị trường vàng hôm nay biến động trái chiều

Có thể bạn biết

pham cong truong

Lee Nam

huyenmy ajc

Nguyễn bá Khải

nhut y nguyen