Cách tự tạo cú hích cho bản thân để quản lý tài chính hiệu quả

Thiết kế môi trường và thói quen tài chính thông minh là cách tự tạo cú hích cho bản thân, giúp bạn tiết kiệm, đầu tư và chi tiêu hợp lý hơn mỗi ngày.

Trong bối cảnh kinh tế đầy biến động, năng lực quản trị tài chính cá nhân không còn là một lựa chọn, mà là kỹ năng sống thiết yếu. Dựa vào ý chí hay mẹo vặt thường không đủ để tạo ra thay đổi bền vững. 

Thay vào đó, Kinh tế học Hành vi Ứng dụng, đặc biệt là lý thuyết “Cú Hích” (Nudge), đã chứng minh hiệu quả trong việc định hình hành vi một cách tinh tế mà bền vững.

Bài viết này, dưới góc nhìn chuyên gia tài chính, sẽ cung cấp một checklist thực hành - cách tự tạo cú hích cho bản thân thông qua việc thiết kế “kiến trúc lựa chọn” phù hợp, giúp bạn tiến gần hơn đến sự thịnh vượng tài chính.

Cơ sở lý thuyết: “Cú hích” là gì?

Lý thuyết “Cú hích” do nhà kinh tế học đoạt Nobel Richard H. Thaler phát triển, cho thấy những thay đổi nhỏ trong cách trình bày lựa chọn có thể tác động mạnh mẽ đến hành vi của con người. 

Thay vì ra lệnh hay cấm đoán, một “cú hích” điều chỉnh môi trường ra quyết định sao cho lựa chọn tích cực trở nên dễ dàng và hấp dẫn hơn.

Áp dụng vào tài chính cá nhân, đó là việc sắp xếp lại môi trường và quy trình ra quyết định sao cho tiết kiệm, đầu tư hay chi tiêu hợp lý trở thành lựa chọn mặc định, dễ thực hiện và ít tốn công sức hơn - chính là cách tự tạo cú hích cho bản thân một cách chủ động và thông minh.

Tìm hiểu thêm cách đặt mục tiêu tài chính theo lý thuyết "Cú hích" tại đây 

Checklist hành động: Từng bước xây dựng “kiến trúc lựa chọn” tài chính

Dưới đây là một bộ hướng dẫn chi tiết để bạn bắt đầu hành trình xây dựng thói quen tài chính lành mạnh - một cách tự tạo cú hích cho bản thân theo từng giai đoạn cụ thể. Đây cũng là một phần phương pháp nằm trong  các mẹo và phương pháp thực tế theo Kinh tế học Hành vi Ứng dụng. 

Giai đoạn 1: Thiết kế môi trường vật lý thúc đẩy tiết kiệm

Tối giản hóa không gian sống

• Phân loại đồ đạc: Cần thiết, Ít dùng và Không cần thiết.

• Bán hoặc bỏ đồ không cần, vừa giải phóng không gian, vừa có thêm thu nhập.

• Đặt đồ dùng quan trọng trong tầm mắt, cất đồ ít dùng vào kho hoặc hộp.

Tạo "ma sát" cho chi tiêu

• Gỡ thông tin thẻ tín dụng khỏi các trang mua sắm.

• Để thẻ tín dụng ở nhà, chỉ mang tiền mặt đủ dùng mỗi ngày.

• Áp dụng quy tắc 24 giờ trước khi mua sắm lớn ngoài kế hoạch.

Giai đoạn 2: Tự động hóa các quyết định tài chính tích cực

Thiết lập ứng dụng quản lý tài chính

• Bước 1: Chọn ứng dụng như Money Lover, MISA Money Keeper, Spendee.

• Bước 2: Thiết lập danh mục chi tiêu rõ ràng.

• Bước 3: Đặt ngân sách cho từng danh mục và bật cảnh báo khi gần chạm ngưỡng.

Tự động hóa tiết kiệm và đầu tư

• Thiết lập chuyển tiền tự động từ tài khoản chính sang tài khoản tiết kiệm ngay sau ngày nhận lương.

• Sử dụng các sản phẩm tích lũy hoặc đầu tư định kỳ nhỏ qua ứng dụng tài chính.

Giai đoạn 3: Đặt mục tiêu tài chính theo lý thuyết cú hích

Mục tiêu rõ ràng là cú hích để hành động

Áp dụng nguyên tắc SMART để biến mục tiêu thành hiện thực:

Checklist SMART:

• Cụ thể: Tiết kiệm 4 triệu đồng mỗi tháng.

• Đo lường được: Theo dõi qua app hoặc bảng tính cá nhân.

• Khả thi: 4 triệu đồng = khoảng 20% thu nhập.

• Liên quan: Xây dựng quỹ khẩn cấp – nền tảng cho an toàn tài chính.

• Thời hạn: Hoàn thành trong 25 tháng để đạt 100 triệu đồng.

Các mẹo và phương pháp thực tế bổ sung

• Quy tắc 6 chiếc lọ: Đây là một phương pháp phân bổ thu nhập kinh điển. Hãy thử chia thu nhập vào 6 "lọ" ảo cho các mục đích: Chi tiêu cần thiết (55%), Tiết kiệm dài hạn (10%), Giáo dục (10%), Hưởng thụ (10%), Đầu tư (10%), và Từ thiện (5%).

• Mẹo chi tiêu ít tốn kém hơn: Luôn lên danh sách mua sắm trước khi đến cửa hàng. Tập thói quen so sánh giá cả và chỉ tận dụng các chương trình khuyến mãi một cách có chủ đích.

Tham khảo thêm các mẹo chi tiêu tốn kém tại đây

• Tối ưu hóa môi trường xã hội: Cần nhận thức rằng môi trường xã hội có ảnh hưởng lớn đến thói quen chi tiêu. Việc kết giao và học hỏi từ những người có tư duy tài chính lành mạnh sẽ tự khắc tạo ra một cú hích tích cực cho bạn.

Kết luận

Tự chủ tài chính không chỉ là chuyện con số, mà còn là khả năng điều hướng hành vi mỗi ngày. Với các bước trên, bạn hoàn toàn có thể tự tạo cú hích cho bản thân để xây dựng thói quen tài chính vững chắc – từ những điều nhỏ nhất.