Tự doanh chứng khoán là gì? Hiểu đúng bản chất và vai trò

Trong lĩnh vực tài chính, tự doanh chứng khoán là một thuật ngữ quen thuộc, nhưng không phải nhà đầu tư nào cũng nắm rõ bản chất, vai trò thực sự.

Tự doanh chứng khoán là gì? 

Theo Luật Chứng khoán hiện hành (Khoản 30, Điều 4), đây là hoạt động mà các công ty chứng khoán tiến hành mua bán chứng khoán cho chính mình, với mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá hoặc đầu tư dài hạn.

Về bản chất, nghiệp vụ tự doanh có thể được thực hiện thông qua giao dịch trên sàn chứng khoán hoặc thị trường OTC, tùy vào chiến lược và mục tiêu của từng công ty.

Những đặc điểm nổi bật của hoạt động tự doanh chứng khoán

1. Mang tính chuyên môn cao

Hoạt động tự doanh buộc các công ty chứng khoán phải có hiểu biết sâu về thị trường, sản phẩm tài chính và xu hướng kinh tế vĩ mô. Danh mục đầu tư thường gồm cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ hoặc công cụ phái sinh – mỗi loại đều tiềm ẩn rủi ro và cơ hội riêng. 

2. Danh mục đầu tư phong phú

Do sở hữu tiềm lực tài chính lớn, các công ty chứng khoán thường xây dựng danh mục đầu tư đa dạng để phân tán rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận. Việc phân bổ vốn linh hoạt vào nhiều loại tài sản giúp công ty tối ưu hóa lợi nhuận và thích ứng với các biến động của thị trường.

3. Rủi ro là yếu tố luôn hiện diện

Mặc dù có đội ngũ chuyên nghiệp và chiến lược đầu tư bài bản, hoạt động tự doanh vẫn tiềm ẩn rủi ro lớn do biến động khó lường của thị trường. Giá chứng khoán có thể giảm sâu trong thời gian ngắn, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh và giá trị tài sản đầu tư của công ty.

Phương thức thực hiện hoạt động tự doanh chứng khoán 

1. Giao dịch trực tiếp

Phương thức này cho phép công ty tự thực hiện giao dịch trên thị trường mà không cần đến nhà môi giới. Nhờ đó, họ kiểm soát hoàn toàn quy trình giao dịch và tiết kiệm được chi phí môi giới. Phí thanh toán và chuyển nhượng được phân chia rõ ràng theo bên thụ hưởng và bên chuyển nhượng.

2. Giao dịch gián tiếp

Khi thị trường biến động mạnh hoặc có rủi ro cao, công ty có thể sử dụng dịch vụ của các nhà môi giới để đảm bảo an toàn giao dịch.

Tuy vậy, hình thức này kéo theo các khoản chi như phí môi giới, lưu ký và thanh toán bù trừ, làm gia tăng tổng chi phí giao dịch.

Mục đích của tự doanh chứng khoán

1. Đầu tư để tìm kiếm lợi nhuận

Đây là mục tiêu phổ biến nhất. Các công ty chứng khoán xây dựng chiến lược đầu tư nhằm tận dụng biến động thị trường để mua bán và hưởng lợi từ chênh lệch giá.

Với kinh nghiệm và năng lực phân tích thị trường, các công ty chứng khoán có thể tối ưu hóa lợi nhuận cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn.

2. Góp vốn vào doanh nghiệp

Thông qua việc mua cổ phiếu hoặc trái phiếu của doanh nghiệp khác, các công ty chứng khoán không chỉ kỳ vọng vào tăng trưởng giá trị đầu tư mà còn có thể nhận cổ tức hoặc trái tức. Tuy vậy, hình thức đầu tư này tiềm ẩn không ít rủi ro, buộc doanh nghiệp phải cân nhắc kỹ lưỡng và đánh giá toàn diện trước mỗi quyết định giải ngân.

3. Ổn định thị trường chứng khoán

Trong một số tình huống đặc biệt, công ty chứng khoán có trách nhiệm tham gia bình ổn giá theo yêu cầu của cơ quan quản lý. Khi giá chứng khoán biến động bất thường, hoạt động tự doanh đóng vai trò là lực lượng can thiệp để hạn chế ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường chung và bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư.

4. Dự trữ hàng hóa tài chính

Một vai trò quan trọng khác của hoạt động tự doanh là đảm bảo khả năng cung ứng sản phẩm tài chính khi thị trường có nhu cầu đột biến.Các công ty chứng khoán cần chuẩn bị sẵn nguồn hàng như cổ phiếu hoặc trái phiếu để kịp thời đáp ứng nhu cầu thị trường, qua đó duy trì thanh khoản và góp phần ổn định dòng tiền lưu thông.