Hàng giả đội lốt thực phẩm chức năng ngoại nhập

Thị trường thực phẩm chức năng (TPCN) tại Việt Nam phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây, phản ánh sự gia tăng rõ rệt về nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dân. 

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng nóng của lĩnh vực này cũng kéo theo không ít hệ lụy nghiêm trọng, đặc biệt là tình trạng buôn bán, sản xuất TPCN giả, kém chất lượng, gây tổn hại cho người tiêu dùng và làm méo mó môi trường kinh doanh.

Một trong những vụ việc nghiêm trọng mới được phát hiện gần đây là đường dây sản xuất TPCN và thiết bị y tế giả do vợ chồng Phạm Ngọc Tiến – Đoàn Thị Nguyệt điều hành tại Hà Đông (Hà Nội).

Qua kiểm tra, lực lượng chức năng đã thu giữ hơn 100 tấn hàng hóa giả, bao gồm hơn 100 mã sản phẩm thực phẩm chức năng và thiết bị y tế. Đáng chú ý, các sản phẩm này đều được dán nhãn mác xuất xứ từ Mỹ, Pháp, Tây Ban Nha… nhưng thực chất được sản xuất tại thị trấn Như Quỳnh (Hưng Yên).

Quy mô và mức độ tinh vi của vụ việc này đặt ra nhiều câu hỏi về sự kiểm soát của cơ quan chức năng và mức độ cảnh giác của người tiêu dùng.

Trước đó không lâu, các lực lượng quản lý thị trường và công an tại huyện Chương Mỹ (Hà Nội) cũng đã phát hiện một cơ sở sản xuất hơn 12.000 lọ TPCN giả trong một căn nhà cấp 4.

Dù được sản xuất và đóng gói trong nước, nhưng bao bì của các sản phẩm này lại ghi rõ nguồn gốc từ Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản..., khiến người tiêu dùng dễ nhầm tưởng đây là hàng ngoại nhập chính hãng.

Không chỉ xuất hiện tại các hiệu thuốc hay cửa hàng chuyên dụng, TPCN còn được rao bán rầm rộ trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok… với những lời quảng cáo quá đà, đánh vào tâm lý người tiêu dùng thiếu hiểu biết.

Thậm chí, một số nhãn hàng còn thuê nghệ sĩ nổi tiếng làm hình ảnh đại diện để tăng độ tin cậy cho sản phẩm.

Việc này càng khiến người tiêu dùng khó phân biệt thật – giả, từ đó dẫn đến nguy cơ sử dụng sản phẩm không rõ nguồn gốc, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe.

Hiện nay, thị trường TPCN toàn cầu được dự báo sẽ đạt giá trị khoảng 371 tỷ USD vào năm 2025 và có thể chạm mốc 700 tỷ USD vào năm 2034. Việt Nam hiện có hơn 3.000 cơ sở sản xuất, kinh doanh TPCN và trên 12.000 sản phẩm đang lưu hành, cho thấy sự phát triển nhanh chóng để bắt nhịp xu thế toàn cầu.

Trong số này, hơn 8.000 sản phẩm là do doanh nghiệp trong nước sản xuất, đáp ứng nhu cầu đa dạng từ hỗ trợ điều trị bệnh, làm đẹp đến bổ sung vitamin.

Dù vậy, thực tế cho thấy chất lượng nhiều sản phẩm vẫn chưa đảm bảo. Những vi phạm phổ biến gồm: thành phần không đúng như công bố, độ ẩm không đạt tiêu chuẩn, nhiễm vi sinh, thậm chí không chứa hoạt chất chính hoặc chứa chất cấm không được phép sử dụng trong TPCN.

Điều này cho thấy lỗ hổng lớn trong việc kiểm soát chất lượng sản phẩm đang lưu hành trên thị trường.

Trước tình trạng phức tạp, Bộ Y tế đã yêu cầu các địa phương mở đợt cao điểm kiểm tra, xử lý nghiêm vi phạm liên quan đến thực phẩm bảo vệ sức khỏe, mỹ phẩm, thuốc và sữa giả.

Tuy nhiên, quá trình triển khai thực tế vẫn đối mặt với nhiều thách thức.

Theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, nhiều doanh nghiệp nhập sản phẩm rời từ nước ngoài rồi đóng gói, dán nhãn trong nước mà không qua kiểm định.

Hoạt động thường diễn ra tại khu chung cư hoặc vùng ngoại thành để tránh bị phát hiện, giao dịch chủ yếu qua mạng và vận chuyển bằng ship COD.

Chi cục trưởng Chi Cục Quản lý thị trường Hà Nội cũng cho rằng một trong những nguyên nhân khiến tình trạng hàng giả tràn lan là do hệ thống pháp luật chưa theo kịp thực tiễn.

Với những sản phẩm đơn thuần, doanh nghiệp chỉ cần tự công bố chất lượng mà không cần kiểm định độc lập. Chỉ khi sản phẩm được xét nghiệm và phát hiện đạt dưới 30 - 40% tiêu chuẩn công bố, mới được xác định là hàng giả.

Trong khi đó, việc giám định cần kinh phí và thủ tục pháp lý phức tạp, dẫn đến tình trạng “thả nổi” trên thị trường.

Trước những bất cập này, đại diện ngành công thương và Hiệp hội TPCN Việt Nam đề xuất xây dựng hệ thống pháp luật chuyên biệt dành cho thực phẩm chức năng.

Cần xác định rõ ranh giới giữa thực phẩm thông thường và dược phẩm, đồng thời siết chặt điều kiện công bố sản phẩm và tăng cường hậu kiểm.

Việc thiết lập cơ sở dữ liệu điện tử chứa thông tin các sản phẩm TPCN đã được cấp phép cũng được khuyến nghị nhằm hỗ trợ người tiêu dùng tra cứu, xác minh nguồn gốc sản phẩm một cách nhanh chóng, chính xác.