Tìm hướng đi mới cho xuất khẩu Việt Nam trong bối cảnh biến động toàn cầu

Kiều Ngọc Châu
Trong năm 2024 và đầu năm 2025, kinh tế toàn cầu tiếp tục trải qua nhiều biến động phức tạp. Sự chậm lại trong tăng trưởng kinh tế tại các thị trường lớn như Mỹ, EU, Trung Quốc cùng với xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng đã và đang tạo ra những rào cản mới cho hoạt động xuất khẩu của Việt Nam.
Bối cảnh toàn cầu ảnh hưởng đến xuất khẩu Việt Nam
Mỹ - một trong những thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam - đã tăng cường áp dụng các rào cản kỹ thuật và biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hóa nhập khẩu, gây sức ép không nhỏ đến nhiều ngành hàng trọng điểm như dệt may, gỗ, thủy sản.
Tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng, chi phí logistics gia tăng và biến động tỷ giá cũng làm gia tăng chi phí và giảm sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Trong khi đó, nhu cầu tiêu dùng toàn cầu suy giảm khiến doanh nghiệp xuất khẩu phải đối mặt với áp lực kép: vừa khó bán hàng, vừa phải cạnh tranh khốc liệt về giá.

Thách thức đặt ra cho doanh nghiệp xuất khẩu
Trước bối cảnh trên, các doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước một loạt thách thức lớn:
-
Thu hẹp thị trường truyền thống: Các thị trường xuất khẩu lớn đang có dấu hiệu bảo hộ và giảm nhập khẩu, trong đó Mỹ và EU tăng cường điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp.
-
Chi phí gia tăng: Giá nguyên vật liệu đầu vào tăng, chi phí vận tải quốc tế chưa hạ nhiệt khiến giá thành sản phẩm cao hơn, làm giảm lợi thế cạnh tranh.
-
Thiếu đa dạng hóa thị trường: Phụ thuộc vào một số thị trường lớn khiến doanh nghiệp dễ tổn thương khi xảy ra biến động tại các thị trường đó.
-
Yêu cầu cao hơn về chất lượng và tiêu chuẩn: Thị trường toàn cầu ngày càng đòi hỏi các sản phẩm không chỉ đáp ứng chất lượng mà còn phải có truy xuất nguồn gốc, tuân thủ quy định môi trường và lao động.
Hướng đi mới cho xuất khẩu Việt Nam
Để thích ứng và vươn lên trong bối cảnh mới, doanh nghiệp và Nhà nước cần chủ động thay đổi chiến lược:
-
Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu: Việt Nam cần tập trung mở rộng xuất khẩu sang các thị trường tiềm năng như Trung Đông, châu Phi, Nam Á, và Đông Âu – những khu vực đang tăng trưởng nhanh và ít bị ảnh hưởng bởi chính sách bảo hộ từ Mỹ và EU. Các Hiệp định thương mại tự do (FTA) cũng là cơ hội lớn để thâm nhập sâu hơn vào các thị trường mới.
-
Tái cấu trúc chuỗi cung ứng: Doanh nghiệp cần tăng cường liên kết vùng, tìm kiếm nguồn nguyên liệu đầu vào trong nước hoặc từ các nước ASEAN để giảm phụ thuộc vào nguồn cung truyền thống. Đồng thời, áp dụng công nghệ để quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả hơn.
-
Đầu tư vào giá trị gia tăng và đổi mới công nghệ: Chuyển từ xuất khẩu thô sang sản phẩm chế biến sâu, nâng cao hàm lượng công nghệ và giá trị gia tăng trong sản phẩm. Ví dụ, thay vì xuất khẩu gỗ xẻ, doanh nghiệp có thể đầu tư vào sản xuất nội thất hoàn chỉnh hoặc các sản phẩm trang trí.
-
Xây dựng thương hiệu quốc gia và thương hiệu sản phẩm: Tăng cường quảng bá thương hiệu sản phẩm Việt trên thị trường quốc tế, nâng cao nhận diện và uy tín của hàng hóa "Made in Vietnam".
Vai trò của Chính phủ và các hiệp hội ngành hàng
Để hỗ trợ doanh nghiệp, vai trò định hướng và hỗ trợ từ phía Chính phủ và các tổ chức liên quan là vô cùng quan trọng:
-
Cung cấp thông tin thị trường và cảnh báo sớm: Xây dựng hệ thống thông tin thị trường mạnh, cập nhật và cảnh báo sớm về các rào cản thương mại, thay đổi chính sách tại các thị trường xuất khẩu.
-
Hỗ trợ tham gia hội chợ, xúc tiến thương mại: Tăng cường tổ chức các đoàn xúc tiến thương mại, hội chợ quốc tế nhằm giúp doanh nghiệp tìm kiếm đối tác, mở rộng thị trường.
-
Phát triển logistics và hạ tầng: Đầu tư vào cảng biển, kho bãi, hệ thống vận tải nhằm giảm chi phí và thời gian vận chuyển, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh.
-
Đào tạo nguồn nhân lực: Cung cấp các chương trình đào tạo về thương mại quốc tế, kỹ năng đàm phán, tiếp cận thị trường mới, cũng như các tiêu chuẩn về môi trường và xã hội.
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, xuất khẩu Việt Nam cần nhanh chóng tái cấu trúc, đổi mới và mở rộng hướng đi. Việc chỉ dựa vào thị trường truyền thống và mô hình xuất khẩu cũ không còn phù hợp. Để duy trì đà tăng trưởng và giữ vững vị thế trên thị trường quốc tế, cần sự chủ động từ doanh nghiệp và sự đồng hành chiến lược từ Chính phủ trong việc mở rộng thị trường, nâng cao chất lượng và xây dựng thương hiệu xuất khẩu.
Cùng cộng đồng
Thêm một "ẩn số" khiến Fed chưa thể cắt giảm lãi suất
Căng thẳng Israel - Iran khiến kế hoạch hạ lãi suất của Fed khó triển khai hơn, do lo ngại lạm phát gia tăng từ giá dầu leo thang. Xem thêm

Hợp đồng tỷ USD của Elon Musk gặp rắc rối
Sau những căng thẳng công khai giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và tỷ phú Elon Musk trên mạng xã hội, chính quyền Mỹ đã yêu cầu Bộ Quốc phòng và NASA tiến hành rà soát toàn diện các hợp đồng hiện hành với SpaceX, công ty hàng không vũ trụ do Musk sáng lập. Xem thêm

iPhone sản xuất tại Ấn Độ tăng tốc xuất sang Mỹ giữa căng thẳng thuế
Trong vài tháng gần đây, Apple đã gia tăng đáng kể lượng iPhone sản xuất tại Ấn Độ được chuyển sang thị trường Mỹ, cho thấy sự điều chỉnh chiến lược chuỗi cung ứng nhằm ứng phó với chính sách thuế khắt khe của Mỹ đối với hàng hóa từ Trung Quốc. Xem thêm

Rạn nứt với Trump, Elon Musk đánh mất "lá chắn quyền lực"
Từng là “đồng minh thân thiết” của Tổng thống Donald Trump, Elon Musk giờ đây đối mặt với rủi ro lớn sau khi mối quan hệ giữa hai người đổ vỡ công khai trên mạng xã hội. Xem thêm

Hơn 111.000 doanh nghiệp đã "biến mất" trong 5 tháng đầu năm
Vào 5 tháng đầu năm 2025, số doanh nghiệp rút lui gần bằng lượng thành lập mới và tái hoạt động, phản ánh bức tranh kinh doanh nhiều thách thức và lo ngại. Xem thêm

Cuộc chiến giảm giá xe điện tại Trung Quốc và nỗi lo của giới chức
Gần đây, thị trường xe điện Trung Quốc diễn ra cuộc đua giảm giá quyết liệt. Xem thêm

Trump hé lộ ứng viên hàng đầu cho vị trí Chủ tịch Fed
Dù ông Jerome Powell còn tại vị đến tháng 5/2026, Tổng thống Trump tiết lộ sẽ sớm công bố người kế nhiệm. Xem thêm

Hơn 18 tỷ USD rót vào Việt Nam trong 5 tháng đầu năm
Trong 5 tháng đầu năm 2025, Việt Nam hút 18,39 tỷ USD vốn FDI, tăng 51,2% so với cùng kỳ. Con số này cho thấy niềm tin mạnh mẽ của nhà đầu tư vào triển vọng dài hạn của thị trường. Xem thêm

Tesla, SpaceX đứng trước sóng gió lớn từ việc đối đầu giữa Elon Musk và Donald Trump
Cuộc khẩu chiến giữa Elon Musk và Tổng thống Donald Trump đang khiến giới đầu tư lo ngại về triển vọng của Tesla, SpaceX và Starlink. Xem thêm

Tăng trưởng GDP Việt Nam sắp vươn lên dẫn đầu khu vực?
Báo cáo triển vọng kinh tế của OECD dự báo Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trưởng tích cực với GDP đạt khoảng 6,2% năm 2025 và 6% năm 2026. Xem thêm

Cho phép mở công ty mới chỉ trong 24h, EU đang nhắm tới điều gì?
Liên minh châu Âu (EU) đang đẩy mạnh một chiến lược mới khi có kế hoạch rút ngắn thời gian thành lập doanh nghiệp chỉ còn 24 giờ. Xem thêm

Nvidia dẫn dắt đà tăng, Phố Wall vẫn bất an vì rủi ro thuế quan
Thị trường chứng khoán Mỹ khởi sắc trong phiên giao dịch ngày 29/5 khi phần lớn các chỉ số chủ đạo đều tăng điểm. Tâm điểm được dành cho Nvidia - cổ phiếu bật tăng hơn 3% sau khi công ty công bố kết quả kinh doanh quý I vượt xa kỳ vọng. Xem thêm

Chính sách thuế của ông Trump tạm thời được khôi phục giữa tranh cãi pháp lý
Chính sách thuế đáp trả từng được chính quyền của cựu Tổng thống Donald Trump ban hành sẽ tiếp tục được duy trì trong lúc chính phủ tiến hành thủ tục kháng cáo. Xem thêm

iPhone 16 Pro Max sẽ "đắt đỏ" thế nào nếu phải chịu thuế Mỹ?
Khi các cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và các đối tác quốc tế vẫn còn căng thẳng, Tổng thống Donald Trump tuyên bố sẽ áp thuế 25% với các sản phẩm của Apple nếu hãng tiếp tục sản xuất bên ngoài nước Mỹ. Xem thêm

Ngành gỗ Việt Nam đứng trước "cơn bão" thuế quan và tiêu chuẩn quốc tế
Các doanh nghiệp xuất khẩu lâm sản đang phải đối mặt với nhiều thách thức mới như áp lực thuế quan, yêu cầu nguồn nguyên liệu hợp pháp, cũng như sức mua giảm ở các thị trường lớn. Xem thêm

Thị trường ngô 2025: Dư thừa mà vẫn thiếu?
Năm 2025 được dự báo là năm ghi nhận nhiều dấu ấn đặc biệt trên thị trường ngô thế giới khi sản lượng toàn cầu dự kiến đạt mức cao chưa từng có. Xem thêm
