Doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam cần làm gì trước cơn địa chấn tại Trung Đông?

Căng thẳng quân sự giữa Israel và Iran không chỉ khuấy đảo địa chính trị toàn cầu mà còn kéo theo những thay đổi sâu sắc trong dòng chảy thương mại quốc tế. Tuy tiềm ẩn rủi ro, nhưng cuộc khủng hoảng này lại có thể mở ra nhiều "khoảng trống thị trường" cho các quốc gia xuất khẩu nhanh nhạy, trong đó có Việt Nam.

Xung đột Israel - Iran gần đây khiến Trung Đông rơi vào trạng thái bất ổn nghiêm trọng chưa từng xảy ra trong nhiều năm. Không chỉ là một cuộc khủng hoảng địa chính trị đơn thuần, diễn biến căng thẳng này đang tác động mạnh đến chuỗi cung ứng hàng hóa toàn cầu, đặc biệt là lĩnh vực xuất nhập khẩu. 

Dù tiềm ẩn nhiều rủi ro, căng thẳng tại Trung Đông lại tạo ra những khoảng trống thị trường đáng kể, cơ hội để doanh nghiệp Việt khai thác nếu hành động kịp thời.

Diễn biến thực tế và phản ứng từ thị trường 

Ông Nguyễn Tuấn Việt, chuyên gia xuất nhập khẩu kiêm Tổng giám đốc VietGo, cho biết chiến sự leo thang đã khiến người dân trong khu vực lo ngại và đẩy mạnh tích trữ các mặt hàng thiết yếu.

Tại các vùng chiến sự, siêu thị và nhà hàng đang thiếu hụt nghiêm trọng các mặt hàng tiêu dùng như nội thất, quần áo, chăn ga, thực phẩm chế biến, đồ nhựa, những thứ dễ bị hư hại khi chiến tranh nổ ra và cần được bổ sung nhanh chóng. 

Trước tình hình đó, Thổ Nhĩ Kỳ và Ấn Độ nhanh chóng trở thành hai nguồn cung chính, trong đó Thổ Nhĩ Kỳ, nhờ vị trí địa lý thuận lợi, được xem như “Trung Quốc của châu Âu”, còn Ấn Độ tận dụng mạng lưới kiều dân đông đảo tại UAE và Vùng Vịnh để đẩy mạnh phân phối hàng hóa.

Thực tế cho thấy lượng đơn hàng từ Ấn Độ sang Trung Đông đang tăng mạnh, ước tính khoảng 30% so với bình thường.

Việt Nam đang ở đâu trong "cuộc chơi" mới?

Những mặt hàng đang được thị trường Trung Đông tìm mua nhiều gồm hạt tiêu, hạt điều, cà phê, gạo, trái cây sấy, bánh ăn liền và các sản phẩm thiết yếu phục vụ sinh hoạt hằng ngày.

Riêng với các mặt hàng phục vụ tái thiết như gỗ, vật liệu xây dựng, xi măng, gạch đá… dự báo sẽ còn tăng cao hơn nữa sau khi chiến sự lắng xuống. 

Đây là nhóm sản phẩm mà Việt Nam có thế mạnh, đặc biệt là khi mỗi năm chúng ta đã xuất khẩu sang Trung Đông khoảng 8 -10 tỷ USD, chiếm tỷ trọng khoảng 2,5 - 3% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Việt Nam chủ yếu xuất khẩu sang Trung Đông các mặt hàng nông sản, thủy sản và thiết bị điện tử do khối FDI sản xuất. 

“Chúng ta xuất khẩu sang đấy gồm các mặt hàng chính như là than củi, hạt điều, hạt tiêu, chè, trái cây khô, trái cây tươi, cà phê, thủy sản. Và cả sản phẩm của khối FDI là sản phẩm máy móc, thiết bị điện tử và điện thoại di động. Hiện nay, chúng tôi có phỏng vấn đến 5 doanh nghiệp.

Trong đấy có những doanh nghiệp kim ngạch xuất khẩu mỗi năm lên khoảng 200-300 tỷ đồng. Tuần nào cũng có hàng đi là hạt điêu. Và những doanh nghiệp xuất khẩu than thì mỗi tháng có khoảng 1-2 chục công. Hiện nay họ đều đang chưa ghi nhận là khách hàng huỷ đơn và vẫn đang lấy hàng đều thậm chí là họ vẫn đã xuất khẩu bình thường”, ông Việt nhấn mạnh.

Tâm lý của một số nhà xuất khẩu trong nước có phần e dè khi giá nhiều mặt hàng nông sản như hạt điều, hạt tiêu hay cà phê có dấu hiệu giảm nhẹ. 

Nhưng trên thực tế, nhu cầu từ các nhà nhập khẩu lại đang tăng mạnh, đặc biệt là từ các đầu mối Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, những đối tác trung gian đang đóng vai trò phân phối hàng Việt sâu hơn vào thị trường Trung Đông.

Tận dụng “khoảng trống nguồn cung”

Chuyên gia Việt nhận định, Trung Đông với gần 488 triệu dân là khu vực xuất khẩu chủ lực các mặt hàng như dầu thô, khí đốt, trái cây tươi và sấy khô. Đây được xem là “giếng dầu của thế giới”, nên bất ổn khu vực sẽ kéo theo biến động giá năng lượng toàn cầu.

Chiến sự ảnh hưởng đến tuyến vận tải biển huyết mạch đi qua kênh đào Suez, cửa ngõ vào Địa Trung Hải và hệ thống cảng châu Âu. Nếu tàu không thể đi qua đây, buộc phải vòng xuống mũi Hảo Vọng (châu Phi), làm chi phí vận tải đội lên.

Thông thường, cước tàu tăng từ tháng 8 đến 11 để phục vụ mùa mua sắm cuối năm. Tuy nhiên năm nay, giá cước đã nhích lên từ cuối tháng 6, do căng thẳng Trung Đông.

Khi giá dầu và nhiên liệu tăng, tác động sẽ lan rộng đến toàn chuỗi logistics và chi phí năng lượng. Tình hình hiện tại gợi nhắc đến giai đoạn Nga - Ukraine căng thẳng, khi nguồn khí đốt bị gián đoạn khiến giá nhiên liệu toàn cầu leo thang.

Khi đó, Việt Nam bất ngờ vươn lên thành nước xuất khẩu viên nén mùn cưa lớn thứ hai thế giới. Nay, kịch bản tương tự đang có dấu hiệu lặp lại.

Ông Việt cho biết: “Việt Nam đang có hiệp ước thương mại EV, FTA với cả châu Âu nên sẽ rất dễ được hưởng lợi cái xu hướng nhập khẩu này từ châu Âu và cũng như là xu hướng nhập khẩu hoa quả vào Trung Đông.

Các doanh nghiệp Việt Nam nên chú ý là gần đây các đơn hàng chúng tôi cũng ghi nhận là những cái đơn hàng vào Trung Đông là tăng lên gấp 3 lần thông qua các thương nhân của Ấn Độ, của Trung Đông và của Thổ Nhĩ Kỳ.”

“Cần lưu ý những đơn hàng mà vào Trung Đông thì hầu hết sẽ không cần tiêu chuẩn gì. Khi mà thị trường cần hàng như bây giờ thì gần như sẽ bỏ tiêu chuẩn để vào nên là việc bán hàng nông sản chúng ta cũng được cởi trói rất là tốt.

Khi mà chiến tranh xảy ra thì quần áo để phục vụ chiến tranh tăng mạnh, nhu cầu tăng lên cũng rất là mạnh. Các sản phẩm lương khô, bánh ăn liền cũng sẽ tăng rất mạnh. Nên là đây cũng là tạo ra một xu hướng mà tôi cho là sẽ sắp tới sẽ tăng mạnh”., ông Việt nhận định thêm. 

Mặc dù cả Iran và Israel đều tuyên bố đạt được thỏa thuận ngừng bắn sau 12 ngày xung đột, nhưng viễn cảnh về một nền hòa bình bền vững vẫn còn bỏ ngỏ.

Doanh nghiệp Việt cần theo dõi sát diễn biến, đánh giá rủi ro cẩn trọng nhưng cũng phải đủ nhạy bén để nắm bắt kịp thời cơ hội thị trường.

Bởi khi nhu cầu tại Trung Đông vẫn đang giữ nhịp cao, đặc biệt ở nhóm hàng thiết yếu, thực phẩm, thiết bị điện tử, dệt may và vật liệu xây dựng, thì việc chậm chân sẽ đồng nghĩa với việc nhường lại cơ hội cho đối thủ.