Ngành gỗ Việt Nam đứng trước "cơn bão" thuế quan và tiêu chuẩn quốc tế

Các doanh nghiệp xuất khẩu lâm sản đang phải đối mặt với nhiều thách thức mới như áp lực thuế quan, yêu cầu nguồn nguyên liệu hợp pháp, cũng như sức mua giảm ở các thị trường lớn.

Điều này buộc họ phải tái cấu trúc và nâng cao năng lực cạnh tranh để duy trì và phát triển bền vững.

Hiện cả nước có hơn 5.000 doanh nghiệp chế biến gỗ và lâm sản, trong đó phần lớn là doanh nghiệp tư nhân.

Khoảng 2.000 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu, gồm cả doanh nghiệp trong nước và liên doanh với nhà đầu tư nước ngoài.

Mặc dù xuất khẩu gỗ và lâm sản vẫn tăng trưởng ổn định ở các thị trường chính như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và EU, nhưng các thách thức ngày càng gia tăng.

Tại thị trường Mỹ, chiếm hơn 56% tổng doanh thu xuất khẩu và các doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước nguy cơ bị áp thuế trả đũa lên đến 46% theo một sắc lệnh mới. 

Việc điều tra theo Mục 232 của Đạo luật thương mại mở rộng năm 1962 có thể dẫn đến việc áp đặt thuế hoặc hạn ngạch nhập khẩu đối với các sản phẩm gỗ và lâm sản, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam tại thị trường Mỹ.

Trong khi đó, tại thị trường EU, từ ngày 1/3/2026, Nghị định EURD sẽ chính thức cấm nhập khẩu các sản phẩm nông nghiệp, bao gồm gỗ và đồ nội thất, nếu liên quan đến hoạt động phá rừng.

Đồng thời, nghị định này cũng yêu cầu doanh nghiệp phải tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về chuỗi cung ứng bền vững.

Các thị trường như Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc đang đặt ra những yêu cầu nghiêm ngặt về nguồn gốc gỗ, sản xuất thân thiện môi trường và giảm phát thải khí nhà kính, tạo thêm áp lực lên chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp không thể chỉ dựa vào lợi thế nguyên liệu giá rẻ hay chi phí nhân công thấp mà cần tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu vững chắc và mở rộng đa dạng thị trường xuất khẩu.

Những thị trường tiềm năng như Trung Đông, Nam Mỹ, ASEAN và châu Âu vẫn đang chứa đựng nhiều cơ hội chưa được khai thác hết, mang lại hướng phát triển mới đầy triển vọng và bền vững cho ngành xuất khẩu lâm sản.

Hiện nay, nguồn nguyên liệu gỗ trong nước chỉ đáp ứng khoảng 70% nhu cầu sản xuất, còn lại Việt Nam phải nhập khẩu khoảng 5,5-6 triệu mét khối gỗ nguyên liệu mỗi năm.

Vì vậy, việc hợp tác chặt chẽ với người trồng rừng và phát triển vùng nguyên liệu có chất lượng cao, được chứng nhận hợp pháp, là yếu tố then chốt để đảm bảo nguồn cung ổn định và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

Bên cạnh đó, ứng dụng khoa học công nghệ trong chế biến giúp đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng và giá trị thẩm mỹ, đặc biệt trong phân khúc sản phẩm cao cấp, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức cạnh tranh của ngành gỗ Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Thị trường quốc tế đồ gỗ và nội thất có giá trị thương mại hàng trăm tỷ USD, nhưng Việt Nam mới chiếm khoảng 6% thị phần toàn cầu.

Do đó, bên cạnh việc duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định ở các thị trường truyền thống, doanh nghiệp cần tích cực mở rộng sang thị trường mới và nâng cao năng lực hội nhập quốc tế qua các chương trình hợp tác và đàm phán song phương.

Các cơ quan quản lý cũng cần tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp về thông tin thị trường, pháp lý, nâng cao năng lực quản trị chất lượng, truy xuất nguồn gốc và phân loại doanh nghiệp.

Việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn xúc tiến thương mại, tổ chức hội chợ, quảng bá sản phẩm sẽ góp phần xây dựng chuỗi liên kết bền vững, nâng tầm ngành chế biến và xuất khẩu lâm sản Việt Nam trong tương lai.