Tác động từ chính sách "America First" của Donald Trump đến hệ thống tài chính quốc tế và Việt Nam

Trong nhiệm kỳ tái đắc cử năm 2025, cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã khởi động lại chiến lược kinh tế và thương mại đầy tranh cãi của mình – "America First", với trọng tâm là áp đặt thuế quan cao, rút lui khỏi các hiệp định thương mại đa phương, và ưu tiên nội địa hóa chuỗi cung ứng. Chính sách này không chỉ tạo sóng gió trong hệ thống tài chính toàn cầu, mà còn tác động trực tiếp đến các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam.

Giới Thiệu về Chính Sách "America First" và Tái Cấu Trúc Kinh Tế

Chính sách "America First" được Donald Trump triển khai từ năm 2017 và tái khởi động mạnh mẽ trong nhiệm kỳ tái đắc cử 2025. Đây là chiến lược đầy tranh cãi với mục tiêu bảo vệ quyền lợi quốc gia, hạn chế sự phụ thuộc vào bên ngoài và thúc đẩy phát triển kinh tế nội địa.

Trong bối cảnh này, một số điểm chính của chính sách là:

Áp đặt thuế quan cao: Đặc biệt là đối với các đối tác thương mại lớn như Trung Quốc và Việt Nam.

Rút lui khỏi các hiệp định thương mại đa phương: Như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu.

Ưu tiên nội địa hóa chuỗi cung ứng: Chính phủ Mỹ khuyến khích sản xuất trong nước thay vì nhập khẩu từ các quốc gia khác.

Tái Cấu Trúc Chuỗi Cung Ứng Tài Chính Toàn Cầu

Thuế Quan và Dòng Vốn Đầu Tư

Kể từ quý I/2025, Mỹ đã áp dụng mức thuế trung bình 46% lên các sản phẩm từ Trung Quốc, Việt Nam và một số quốc gia châu Á. Điều này khiến các sản phẩm xuất khẩu của các quốc gia này trở nên đắt đỏ hơn, làm giảm tính cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Cùng với việc giảm thuế thu nhập doanh nghiệp xuống còn 15%, chính sách này đã kích thích dòng vốn đầu tư vào Hoa Kỳ, khiến các quốc gia mới nổi, bao gồm Việt Nam, gặp khó khăn trong việc duy trì dòng vốn FDI. Dòng vốn đầu tư mạo hiểm và các quỹ ETF rút khỏi các thị trường Đông Nam Á, gây ra sự biến động lớn trên thị trường chứng khoán.

Hệ quả:

Mỹ hưởng lợi từ việc thu hút vốn đầu tư, nhưng các quốc gia đang phát triển như Việt Nam phải đối mặt với sự suy giảm mạnh mẽ về nguồn vốn đầu tư nước ngoài. Tỷ giá USD mạnh lên và lạm phát gia tăng ở các nước mới nổi, trong đó có Việt Nam, do sự mất giá của các đồng tiền khác như VND và CNY.

Biểu đồ minh họa: Xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ trong 6 tháng đầu 2025

Biểu đồ này có thể thể hiện rõ mức độ sụt giảm kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ do thuế quan cao từ phía Mỹ, ví dụ:

Hệ Quả Đối Với Hệ Thống Tài Chính Quốc Tế

Suy Thoái Cục Bộ và Rủi Ro Tái Diễn Chiến Tranh Thương Mại

IMF (Quỹ Tiền tệ Quốc tế) đã cảnh báo rằng chính sách "America First" có thể dẫn đến suy thoái cục bộ, nếu cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tiếp tục kéo dài. Các quốc gia đang phát triển sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề khi thị trường xuất khẩu thu hẹp và nguồn vốn đầu tư bị suy giảm.

Rủi ro phân tách dòng vốn: Trong bối cảnh chiến tranh thương mại kéo dài, hệ thống tài chính quốc tế có thể bị phân tách thành các khu vực riêng biệt: Mỹ – châu Âu – Trung Quốc – phần còn lại của thế giới, làm gia tăng sự bất ổn toàn cầu.

Phản Ứng của Các Ngân Hàng Trung Ương

Để đối phó với sự mất giá của đồng nội tệ, các ngân hàng trung ương của các quốc gia châu Á, trong đó có Việt Nam, phải can thiệp vào thị trường ngoại hối, bán dự trữ ngoại tệ để ổn định tỷ giá, điều này có thể dẫn đến rủi ro cạn kiệt dự trữ ngoại tệ nếu tình hình kéo dài.

Tác Động Đến Việt Nam

Sụt Giảm Xuất Khẩu

Tỷ lệ xuất khẩu sang Mỹ giảm mạnh: Việt Nam có tỷ lệ xuất khẩu sang Mỹ lên tới hơn 25% tổng kim ngạch xuất khẩu, với các mặt hàng chủ lực như dệt may, gỗ, điện tử. Khi thuế quan tăng, các mặt hàng này sẽ mất lợi thế cạnh tranh. Ngành hàng xuất khẩu bị ảnh hưởng: Đặc biệt là ngành dệt may, điện tử và các mặt hàng gia dụng.

Dòng Vốn FDI Suy Giảm

Dòng vốn FDI giảm khiến các dự án lớn, đặc biệt là trong lĩnh vực hạ tầng, công nghệ và logistics, bị trì hoãn hoặc hủy bỏ. Điều này ảnh hưởng đến các kế hoạch phát triển kinh tế dài hạn của Việt Nam.

Phản Ứng của Việt Nam: Cách Thức Đối Phó

Đa Dạng Hóa Thị Trường Xuất Khẩu 

Tăng cường hợp tác thương mại với EU, Ấn Độ, Hàn Quốc để giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Các hiệp định thương mại tự do (FTA) có thể giúp mở rộng thị trường xuất khẩu và bù đắp thiệt hại từ sự giảm sút xuất khẩu sang Mỹ.

Tái Cấu Trúc Thị Trường Tài Chính

Huy động vốn nội địa: Việt Nam cần tăng cường huy động vốn từ các nguồn tài chính trong nước, giảm phụ thuộc vào các dòng vốn ngắn hạn từ nước ngoài. Khuyến khích đầu tư nội địa: Tạo môi trường thuận lợi để các doanh nghiệp trong nước đẩy mạnh đầu tư và mở rộng sản xuất.

Tăng Cường Năng Lực Đàm Phán Thương Mại

Đàm phán thương mại song phương: Với chủ nghĩa đơn phương ngày càng gia tăng, Việt Nam cần nâng cao năng lực đàm phán để ký kết các hiệp định thương mại riêng biệt với Mỹ và các quốc gia khác.

Chính sách “America First” của Donald Trump đang tạo ra nhiều xáo trộn trong hệ thống tài chính quốc tế, ảnh hưởng sâu sắc đến các quốc gia phụ thuộc vào xuất khẩu và đầu tư quốc tế, như Việt Nam. Để đối phó với những tác động này, Việt Nam cần chủ động trong việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tái cấu trúc nền kinh tế và tăng cường khả năng chống chịu với các cú sốc từ bên ngoài.