Lợi nhuận ngân hàng tăng trưởng nóng – Tín hiệu tích cực hay bong bóng tài chính tiềm ẩn?

Thị trường tài chính Việt Nam gần đây liên tục đón nhận các báo cáo kết quả kinh doanh quý III/2024 của các ngân hàng thương mại. Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước, tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống đến cuối quý III/2024 đạt khoảng 9,7%.

Đây là mức tăng tương đối nhanh trong bối cảnh kinh tế vẫn đang trên đà phục hồi. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là tín dụng đang dồn mạnh vào các lĩnh vực rủi ro cao như bất động sản, tiêu dùng và trái phiếu doanh nghiệp.

Nhiều ngân hàng báo cáo lợi nhuận cao phần lớn nhờ vào việc mở rộng cho vay và cải thiện tỷ lệ thu nhập lãi thuần (NIM). Song, mức tăng này không đi kèm với việc kiểm soát rủi ro chặt chẽ. Tỷ lệ nợ xấu nội bảng tuy chưa tăng đột biến, nhưng số dư trái phiếu doanh nghiệp chưa thanh toán vẫn còn lớn và tiềm ẩn khả năng chuyển thành nợ xấu bất cứ lúc nào.

Tái cấu trúc tài sản và lợi nhuận từ… sổ sách kế toán?

Một yếu tố khác góp phần vào con số lợi nhuận khủng của các ngân hàng chính là việc ghi nhận lợi nhuận từ các nghiệp vụ phi truyền thống như bán bảo hiểm bancassurance, thoái vốn công ty con, hoặc xử lý các khoản vay được tái cơ cấu trước đó. Những khoản lợi nhuận này mang tính một lần và khó lặp lại.

Thậm chí, theo các chuyên gia phân tích từ công ty chứng khoán SSI và Maybank, một số ngân hàng đang “đánh bóng” báo cáo tài chính bằng cách ghi nhận lợi nhuận từ dự phòng giảm mạnh – tức là giảm chi phí trích lập nợ xấu. Đây là hành động tiềm ẩn rủi ro vì nếu khách hàng không trả được nợ đúng hạn, các ngân hàng có thể phải hoàn nhập lại phần đã cắt giảm này, ảnh hưởng đến lợi nhuận các kỳ sau.

Thị trường phản ứng ra sao?

Cổ phiếu nhóm ngân hàng trong 3 tháng qua có đợt hồi phục nhẹ, tuy nhiên không đồng đều. Một số mã như HDB, ACB hay MBB được nhà đầu tư đánh giá cao nhờ hệ số an toàn vốn và chất lượng tài sản, nhưng vẫn không thể bứt phá mạnh do tâm lý thận trọng từ nhà đầu tư cá nhân.

Nhiều người cho rằng, thị trường đã từng chứng kiến sự sụp đổ của những ngân hàng tăng trưởng quá nhanh mà không kiểm soát được rủi ro – như trường hợp các ngân hàng trong khủng hoảng tài chính châu Á 1997 hay Mỹ năm 2008. Bài học đó vẫn còn nguyên giá trị: tăng trưởng mà không đi kèm quản trị rủi ro là một con dao hai lưỡi.

Tăng trưởng ngân hàng – Đâu là giới hạn an toàn?

Tăng trưởng lợi nhuận của ngân hàng là điều đáng mừng, phản ánh sự phục hồi nhất định của nền kinh tế. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải nhìn sâu vào chất lượng của lợi nhuận, nguồn gốc của tăng trưởng và mức độ an toàn tài chính. Một hệ thống ngân hàng khỏe mạnh không chỉ dựa trên con số lãi, mà còn ở khả năng chống chịu với các cú sốc vĩ mô, kiểm soát nợ xấu, và minh bạch thông tin với nhà đầu tư.

Câu hỏi cuối cùng vẫn còn bỏ ngỏ: Liệu lợi nhuận ngân hàng hiện nay là dấu hiệu của phục hồi thực chất hay chỉ là phần nổi của tảng băng rủi ro chưa được hé lộ?